Ажлын байрны аюулгүй байдал нь аль ч улс оронд амин чухал асуудал байдаг ч уул уурхай, барилгын салбараар тэргүүлсэн аж үйлдвэрийн салбар хөгжиж буй Монгол Улсын хувьд ажилчдыг хамгаалах нь хамгийн чухал. Монгол Улсын Засгийн газар хууль тогтоомж гаргаж, олон улсын стандарт, тэр дундаа Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагаас (ОУХБ) тогтоосон стандартуудыг баталснаар ажлын байрны аюулгүй байдлыг дээшлүүлэх чиглэлээр томоохон алхам хийсэн. Хууль эрх зүйн орчин, ажил олгогчийн үүрэг хариуцлага, ажлын байрны аюулгүй байдлын шинэ чиг хандлагыг ойлгох нь бизнес эрхлэгчид болон ажилчдын аль алинд нь маш чухал юм.
1. Ажлын байрны аюулгүй байдлын эрх зүйн орчин
Монгол Улс ажлын байрны аюулгүй байдлыг хангах үүрэг амлалтыг хөдөлмөрийн хууль тогтоомжид тусгасан байдаг. Тус улс үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, эрүүл мэндэд учирч болзошгүй аюулыг бууруулахад чиглэсэн хэд хэдэн аюулгүй ажиллагааны дүрэм журмыг хэрэгжүүлсэн. Ажлын байрны аюулгүй байдлыг хангах хууль тогтоомжийн гол баримт бичиг нь 2008 онд батлагдсан Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль бөгөөд хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангахад ажил олгогч болон ажилтны үүрэг хариуцлагыг тодорхойлсон.
Түүнчлэн Монгол Улс ОУХБ-ын янз бүрийн конвенцид нэгдэн орсон бөгөөд энэ нь хөдөлмөрийн практикт нь нөлөөлж буй аюулгүй ажлын байраар хангах, эрүүл мэндийн үзлэгт хамрагдах, сургалтын хөтөлбөрт хамрагдах зэрэгт нөлөөлдөг. Эдгээр хуулиудад ажил олгогчид хамгаалалтын хэрэгслээр хангах, эрсдэлийн үнэлгээ хийх, ослыг мэдээлэх механизмыг бий болгохыг шаарддаг.
2. Ажил олгогчийн үүрэг хариуцлага
Монгол Улсын хуулийн дагуу ажил олгогчид ажлын байрны аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн стандартыг чанд мөрдөж ажиллахад ихээхэн хариуцлага хүлээдэг. Үүнд:
- Аюулгүй хөдөлмөрийн нөхцөл: Ажил олгогч нь уул уурхай, барилга, бусад үйлдвэрт байгаа бүх ажлын орчин аюулгүй байдлын протоколд нийцэж байгаа эсэхийг баталгаажуулах ёстой. Үүнд хангалттай агааржуулалт, аюулгүй машин механизм, засвар үйлчилгээ сайтай ажлын байр зэрэг багтана.
- Эрүүл мэндийн үзлэг: Ялангуяа уул уурхай, үйлдвэрлэл зэрэг эрсдэл өндөртэй салбаруудад тогтмол эрүүл мэндийн үзлэгт хамрагдах шаардлагатай. Эдгээр үзлэгийн зардлыг ажил олгогч өөрөө хариуцах ёстой.
- Хамгаалах хэрэгсэл: Ажилчдыг хамгаалалтын малгай, бээлий, хамгаалалтын шил зэрэг шаардлагатай хамгаалалтын хэрэгслээр үнэ төлбөргүй хангана. Энэ нь аюултай материал эсвэл хүнд машин механизмтай холбоотой үйлдвэрүүдэд онцгой ач холбогдолтой юм. Мөн эдгээр тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ, ариутгал халдваргүйтэлийн ажлыг ажил олгогч хариуцна.
- Аюулгүй ажиллагааны сургалт: Аюулгүй ажиллагааны цогц сургалтын хөтөлбөр зайлшгүй шаардлагатай. Шинэ ажилчид, үүрэг гүйцэтгэж байгаа хүмүүс, эсвэл шинэ техник, технологи дээр ажиллах хүмүүс сургалтанд хамрагдах ёстой. Уул уурхай зэрэг аюултай үйлдвэрүүд жилд дор хаяж хоёр удаа илүү мэргэшсэн, ойр ойрхон сургалтуудыг шаарддаг.
- Осол мэдээлэх: Ажил олгогч нь ажлын байран дахь бүх осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний талаар холбогдох байгууллагад мэдээлэх үүрэгтэй. Осол гарсан тохиолдолд ажилчид гэмтэл, өвчний хүнд байдлаас хамааран нөхөн олговор авах эрхтэй.
3. Ажилтны эрх, үүрэг
Ажил олгогчид чухал үүрэг гүйцэтгэдэг ч ажилчид нь ажлын байрны аюулгүй байдлын стандартыг дагаж мөрдөх үүрэгтэй. Монгол Улсын хуулийн дагуу ажилчид дараахь зүйлийг хийх ёстой.
- Аюулгүй ажиллагааны протоколуудыг дагаж мөрдөх: Ажилчид аюулгүй байдлын бүх арга хэмжээг дагаж мөрдөх, хамгаалалтын хэрэгслийг ашиглах ёстой. Үүнийг хийхгүй бол эрсдэл нэмэгдэж, цаашлаад хуулийн хариуцлага хүлээх эрсдэлтэй.
- Аюулгүй байдлын хэлэлцүүлэгт оролцох: Ажилчид ажлын байрны аюулгүй байдлын талаар хэлэлцүүлэгт оролцох, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын талаар санаа зовж буй аливаа асуудлыг хөндөх эрхтэй. Энэхүү оролцооны арга нь ажлын байранд аюулгүй байдлын соёлыг төлөвшүүлэхэд тусалдаг.
- Аюулын талаар мэдээлэх: Ажилтнууд өөрсдийн илрүүлсэн аюулгүй байдлын аливаа аюулын талаар удирдагчдаа идэвхтэй мэдээлж, болзошгүй ослыг гарахаас нь өмнө бууруулахад туслах ёстой.
4. Монгол дахь үйлдвэрлэлийн гол аюулууд
Манай Улсын хувьд уул уурхай, барилга, боловсруулах үйлдвэр зэрэг үйлдвэрлэлийн салбарт хамгийн их аюул тохиолддог. Эдгээр салбарууд нь хүнд машин механизм, аюултай материал, бие махбодийн ачаалал ихтэй ажилтай холбоотой байдаг нь осол аваар, мэргэжлээс шалтгаалсан архаг өвчний эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.
- Уул уурхай: Монгол Улсын эдийн засгийн тулгуур болсон уул уурхай бол хамгийн аюултай салбаруудын нэг. Нийтлэг эрсдэлд хортой бодис, нурангид өртөх, хүнд машин механизмтай холбоотой осол зэрэг орно.
- Барилга: Улаанбаатар хотод бүтээн байгуулалт эрчимтэй явагдаж байгаа нь ялангуяа өндрөөс унах, тоног төхөөрөмжтэй буруу харьцах, барилга байгууламжийн эвдрэл зэргээс шалтгаалсан осол аваар нэмэгдэхэд хүргэсэн.
- Үйлдвэрлэл: Үйлдвэрлэлийн ажилчид химийн бодист удаан хугацаагаар өртөх, дахин давтагдах гэмтэл, машин механизмын осол зэргээс шалтгаалсан эрсдэлтэй тулгардаг.
5. Аюулгүй байдлын чиг хандлага ба шинээр гарч ирж буй сорилтууд
Монгол улсын хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын орчин байнга хувьсан өөрчлөгдөж, компаниуд эрсдэлийг бууруулах шинэ технологи, стратегийг нэвтрүүлж байна. Гол чиг хандлагад дараахь зүйлс орно.
- Автоматжуулалт ба технологи: Монголын аж үйлдвэрийн салбар дахь олон компани хүн төрөлхтний аюултай ажилд өртөхийг багасгахын тулд автоматжуулалт, машин сургалтын хэрэгслийг ашиглаж байна. Гэсэн хэдий ч энэхүү чиг хандлага нь аюулгүй байдлын шинэ төрлийн сургалтын хэрэгцээ зэрэг өөрийн гэсэн сорилтуудыг авчирдаг.
- Эргономик: Оффисын орчин, ялангуяа Улаанбаатар хотод чухал ач холбогдолтой болохын хэрээр ачаалалтай холбоотой гэмтлийг бууруулах эргономик шийдлүүдийг нэвтрүүлж байна.
- Сэтгэцийн эрүүл мэнд: Сүүлийн үед ажлын байрны стресс, сэтгэцийн эрүүл мэнд нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын чухал бүрэлдэхүүн хэсэг гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх болсон. Ажил олгогчид одоо ажилчдын сайн сайхан байдалд илүү их анхаарал хандуулах ажлын хүрээнд ядрах, стрессийн менежмент гэх мэт асуудлыг шийдэж байна.
6. Дүгнэлт: Аюулгүй ирээдүйг бүтээх
Монгол Улсын ажлын байрны аюулгүй байдлыг сайжруулах чиглэлээр хийж буй хүчин чармайлт сайшаалтай ч тулгамдсан асуудал байсаар байна. Монгол Улс хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг үргэлжлүүлж, сургалт явуулж, шинэ технологи нэвтрүүлснээр гол салбарууддаа аюулгүй ажлын орчныг бий болгож чадна. Аюулгүй байдлын ажилтнууд болон ажил олгогчдын хувьд ажилчдын эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг хангахын тулд орон нутгийн хууль тогтоомж, дэлхийн шилдэг туршлагын талаар мэдээлэлтэй байх нь маш чухал юм.
Ажлын байрны аюулгүй байдал нь зөвхөн дагаж мөрдөх тухай биш, эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг нэн тэргүүнд тавьдаг соёлыг төлөвшүүлэх, ажилчид болон бизнесүүдэд урт хугацаанд ашиг тусаа өгөх явдал юм.
Монгол дахь ажлын байрны аюулгүй байдлын дүрэм журам, хариуцлагын талаар илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэл Atlas HXM болон Монгол улсын хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын хууль зэрэг эх сурвалжаас лавлана уу.